Νίκος Νικήτογλου - Aπόψεις σχετικά με το πρόγραμμα Καλλικράτης

Τον Ιανουάριο του 2010,και εν μέσω μίας πρωτόγνωρης οικονομικής ύφεσης για τα δεδομένα του μεταπολιτευτικού ελληνικού κράτους, εκδόθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών ένα κείμενο δημόσιας διαβούλευσης με θέμα: ''Αρχές νομοθετικής πρωτοβουλίας για την νέα αρχιτεκτονική της αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης'', το γνωστό σε όλους μας ''Πρόγραμμα Καλλικράτης''. Το μεγαλόπνοο αυτό σχέδιο για την τοπική αυτοδιοίκηση αποτελούσε και αποτελεί, ένα τεράστιο στοίχημα, τόσο για την κεντρική εξουσία, όσο και για την τοπική αυτοδιοίκηση.

Γι' αυτό ακριβώς τον λόγο θα πετυχουμε μία καλύτερη προσέγγιση του θέματος, εάν εξετάσουμε χωριστά τους προβληματισμούς, και τις επιδιώξεις, της κεντρικής εξουσίας, των παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και της κάθε τοπικής κοινωνίας,

η οποία θα γινόταν αποδέκτης αλλαγών στην καθημερινότητα της έπειτα από την εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου του Καλλικράτη. Η νέα, ομοσπονδιακή θα λέγαμε, διοίκηση του κράτους όπως προκύπτει από την εφαρμογή του Καλλικράτη μέσω της δομικής επαναθεμελίωσης των Δήμων, είναι αλήθεια ότι περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τον κατακερματισμό και την γραφειοκρατία της τοπικής αυτοδιοίκησης, πραγματοποιώντας μία τομή ανάλογη του προγράμματος ''Καποδίστριας''.

Για την κεντρική εξουσία ήταν μια ευκαιρία περικοπής κάποιων κεφαλαίων που προορίζονταν για τα πολυάριθμα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου των ΟΤΑ, καθώς επιβλήθηκε δραστική μείωση των νομικών αυτών προσώπων, σε συνδυασμό με την δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για μία αναθεμελίωση της περιφερειακής αυτοδιοίκησης και στόχο την αποκεντρωμένη κρατική διοίκηση.

Εάν βέβαια στραφούμε σε μία ανάλυση πολιτικών σκοπιμοτήτων, αναλογιζόμενοι την δυσάρεστη ελληνική οικονομική και αναπτυξιακή πραγματικότητα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι αυτή η νομοθετική πρωτοβουλία θα αποτελέσει μελλοντικά μια εξισορροπητική δύναμη, δίνοντας την ευκαιρία στο κρατικό κέντρο να αποφύγει κοινωνικές εντάσεις τεράστιου πολιτικού κόστους για οποιαδήποτε κυβέρνηση.

Αναφορικά με την αντιμετώπιση του Καλλικράτη από ανθρώπους που συμμετέχουν ενεργά με τις αυτοδιοικητικές υποθέσεις, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι αρχικά η πλειοψηφία αυτών δεν αντιμετώπισαν την μεταρρύθμιση με τις καλύτερες διαθέσεις.

Οι αντιδράσεις εμφάνισαν μια ποικιλία, από ακραίες απόψεις που υποστήριζαν ότι το νομοσχέδιο αποτελούσε λογιστικό τέχνασμα για να μετριάσει η κυβέρνηση τις απαιτήσεις των ΟΤΑ, έως τις θετικές τοποθετήσεις, που διέκριναν μία προσπάθεια για πραγματικά αποκεντρωμένη διοίκηση και μία τοπική αυτοδιοίκηση θεσμικά ισχυροποιημένη.

Όροι όπως ισχυροποιημένη δημοκρατική λειτουργία, ισχυρές διοικητικές ενότητες, οριοθέτηση αρμοδιοτήτων, ισχυροποιημένη θέση του πολίτη, μονοπώλησαν προεκλογικές ομιλίες και συζητήσεις. Στις τοπικές κοινωνίες, κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, εμφανίστηκαν αντιδράσεις οι οποίες είχαν εξαφανιστεί από την ελληνική πολιτική ζωή για δεκαετίες. Η φοβικότητα για το νέο status quo που θα διαμορφωνόταν την επαύριο των εκλογών είχε ενεργοποιήσει μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας αρνητικά, με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να προσαρμόζουν σε αυτά τα αναχρονιστικά σύνδρομα την επιχειρηματολογία τους συνδυασμοί που διεκδικούσαν την ψήφο των πολιτών.

Η εντοπιότητα και οι ''μνήμες'' του προηγούμενου συστήματος αποτέλεσαν κριτήρια απόφασης για πολλούς πολίτες, σε συνδυασμό βέβαια με τις, ελέω οικονομικής κρίσης, αναλύσεις για τα προγράμματα, τους προϋπολογισμούς και τους απολογισμούς των απερχόμενων δημοτικών αρχών. Αρχικά λοιπόν η διοικητική σύνθεση δεν είχε επιτευχθεί σε θεωρητικό επίπεδο, στις περιοχές που αποτέλεσαν αντικείμενο διοικητικών συνενώσεων, από τις ίδιες τις διαθέσεις και τις αντιδράσεις μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας.

Ίσως οι κοινές μελλοντικές επιδιώξεις των Δήμων και των κοινωνιών που αποτέλεσαν αντικείμενο διοικητικής συνένωσης να ξεπεράσουν εμπόδια και αναχρονιστικές τάσεις. Η διάδοχη κατάσταση βέβαια θα μπορεί να προσδιοριστεί μόνο έπειτα από μία ικανοποιητική χρονική περίοδο λειτουργίας του προγράμματος, γιατί δεν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε επαρκώς τις παραμέτρους του Καλλικράτη και όλα τα ερωτήματα μας πρόκειται να απαντηθούν με την πρακτική του εφαρμογή.