Η παράξενη 18η Οκτωβρίου

Στην νεότερη Ελληνική ιστορία η αυριανή ημερομηνία έχει αφήσει ένα ιδιαίτερο αποτύπωμα. Υπάρχουν τρία γεγονότα που από μια περίεργη σύμπτωση ενώνουν τρεις γενιές της ίδιας οικογένειας.

Η Τετάρτη 18 Οκτωβρίου του '44 ήταν μια ηλιόλουστη μέρα στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Έξι μέρες νωρίτερα οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει την πρωτεύουσα. Ακόμα ισχύει η θεωρία ότι ήταν η τελευταία ευκαιρία του ΕΛΑΣ να κατακτήσει την εξουσία. Σεβόμενος όμως τη συμφωνία της Καζέρτα, ο ισχυρότερος αντιστασιακός μηχανισμός, περίμενε την έλευση της Ελληνικής κυβέρνησης.
Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, ύψωσε την γαλανόλευκη στην Ακρόπολη μέσα σε ένα έντονο συγκινησιακό κλίμα. Λίγες στιγμές αργότερα εκφωνούσε τον περίφημο λόγο της απελευθέρωσης στην πλατεία Συντάγματος. Ξεκίνησε με τις λέξεις: "Ασπαζόμεθα την ιεράν γην της Ελευθέρας Πατρίδος...” και δεινός ρήτορας όπως ήταν έκανε λόγο για την εθνική, την οικονομική αποκατάσταση, την βούληση για την δημιουργία ισχυρού κράτους, την τιμωρία των ενόχων, την πεποίθησή του ότι ο λαός θα ανακτήσει τις ελευθερίες του, ενώ τέλειωσε με τρεις λέξεις: “Ζήτω η Ελευθερία!”
Ο στρατηγός Roland Scobie ήταν συνεχώς στο πλευρό του. Η έλευση των πρώτων δυνάμεων των Βρετανικών στρατευμάτων έγινε μέσα σε ενθουσιώδες πλαίσιο υποδοχής. Παρά τα τεράστια προβλήματα που αντιμετώπιζε ο τόπος με μια καθημαγμένη οικονομία, με διαλυμένη κάθε είδους παραγωγή, βουτηγμένος στην παράνοια της Γερμανικής βαρβαρότητας, υπήρχε αισιοδοξία. Μετά από τριάμισι χρόνια στην άβυσσο του τρόμου και της πείνας ξαναγεννιόταν η ελπίδα.
Τίποτα όμως από αυτά, που με την ρητορική του δεινότητα διατύπωσε ο πρωθυπουργός, δεν μπόρεσαν να εφαρμοστούν. Κάτι περισσότερο από 6 εβδομάδες αργότερα το αίμα έρεε πάλι. Η Αθήνα ζούσε τον εφιάλτη του Δεκέμβρη. Η συμφωνία της Βάρκιζας έδωσε ελπίδες μόνον στους αιθεροβάμονες. Αποδείχτηκε χάρτινη. Ο κλοιός γινόταν ασφυκτικός. Ο δρόμος για τον εμφύλιο είχε ανοίξει διάπλατα. Το δράμα μεγάλωνε.

Την Κυριακή 18 Οκτωβρίου 1981 πολλοί Αθηναίοι είχαν πάει για μπάνιο πριν ή μετά την εκτέλεση των εκλογικών καθηκόντων τους. Ήταν μια ζεστή γλυκιά Φθινοπωρινή μέρα που το τέλος της επιφύλαξε μια βαθιά τομή στα πολιτικά πράγματα. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, σχεδόν διπλασιάζοντας για δεύτερη φόρα το ποσοστό του σε εθνικές εκλογές κατήγαγε λαμπρή νίκη και αναλάμβανε την υπευθυνότητα της διακυβέρνησης της χώρας. Σχεδόν ένας στους δύο Έλληνες (48,07%), το προτίμησαν και με κυρίαρχο σύνθημα “Αλλαγή” το προσωποκεντρικό κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου κατακτούσε την εξουσία. Δεκαέξι χρόνια μετά την τελευταία περιπετειώδη θητεία του πατέρα του, ένας άλλος Παπανδρέου ρηξικέλευθος, με μια εικόνα περήφανη, συγκροτημένη όπως στη συνέντευξή του στο ABC υποσχόταν κάτι ακόμα περισσότερο από ελπίδες. Υποσχόταν δράση, ανατροπές, συγκρούσεις.

Καθώς ο χρόνος περνούσε όμως, η πολιτική πρακτική απομακρυνόταν από την προεκλογική, αν όχι επαναστατική, σίγουρα ριζοσπαστική συνθηματολογία. Αργά αλλά σταθερά, το καθαρό πολιτικό αποτύπωμα της παράταξης άρχισε να διαγράφεται και όσοι δεν έβλεπαν αυτό στο οποίο μεταλλασσόταν ήταν ή αθώοι ή είχαν συμφέροντα. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ από πλατφόρμα αμφισβήτησης είχε μετατραπεί σε μηχανισμό εξουσίας. Αν υποθέσουμε ότι είχε ποτέ οποιαδήποτε σημαντικό όραμα το είχε θυσιάσει στο βωμό της εξουσίας. Σε αυτό το βωμό θυσιάστηκε ακόμα και η φιγούρα του ηγέτη του. Από τον χαρισματικό, μαχητικό Ανδρέα των ζιβάγκο που μάγευε τα πλήθη, μέχρι την εικόνα του καλοντυμένου γηραιού ηγέτη που με τη βοήθεια της τρίτης του συζύγου έκοβε τη γαμήλια τούρτα η χρονική απόσταση ήταν μόλις μια δωδεκαετία αλλά η ιδεολογική απόσταση ήταν χαώδης. Ο Ανδρέας έσβηνε λίγο πιο αργά από το όραμα της αλλαγής.
Εικοσιοκτώ χρόνια μετά την πρώτη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, η 18η Οκτωβρίου έπεφτε πάλι Κυριακή. Δεκαοκτώ 10ου λοιπόν του 2009, μόλις δύο εβδομάδες μετά την ανάσταση του Πα.Σο.Κ που υπό την ηγεσία του Γιώργου, (εγγονού και υιού πρωθυπουργού) Παπανδρέου επέστρεφε στην εξουσία έπειτα από πεντέμισι χρόνια αντιπολιτευτικού ρόλου και αξίωνε από το Ελληνικό κοινοβούλιο ψήφο εμπιστοσύνης. Την έλαβε με 160 ψήφους υπέρ και 140 κατά. Προηγουμένως και επί τρεις ημέρες, οι υπουργοί του, στο πλαίσιο της συζήτησης των προγραμματικών δηλώσεων της νέας κυβέρνησης, είχαν παρουσιάσει τις προτεραιότητές τους. Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με την ομιλία του προέδρου της κυβέρνησης, ενώ τα μεσάνυχτα της Κυριακής ξεκίνησε η ονομαστική ψηφοφορία για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης.
Μόλις επτά μήνες αργότερα η χώρα αναζητούσε τη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, υπογράφοντας το Μνημόνιο. Η συνέχεια είναι γνωστή, το μέλλον άδηλον.
Κατόπιν τούτων είναι δύσκολο να βρει κάποιος περιθώρια αισιοδοξίας για την συγκεκριμένη ημερομηνία. Ημέρα εορτής του Αποστόλου και ευαγγελιστή Λουκά (μεγάλη η χάρη του), αλλά και ημερομηνία γέννησης του έβδομου πρωθυπουργού της Γ' Ελληνικής Δημοκρατίας, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (Χανιά 1920), η 18η Οκτωβρίου σημαδεύτηκε από μια περίεργη ιστορική ακολουθία με πρωταγωνιστές τρεις γενιές της ίδιας οικογένειας.
Νικόλας Στ. Ζαλμάς