Το βάρος της λέξης του Φώτη Καραγιαννόπουλου 17/09/2011

Στην έκτη Δημοτικού ενός ιδιωτικού σχολείου, στο μάθημα των ελληνικών, η δασκάλα ζήτησε –εκτός επίσημης ύλης- από τα παιδιά να αποστηθίσουν τους στίχους του Ελύτη από το ποίημα «Ερημονήσι» («Τα Ρω του Έρωτα»).

Να ακούσουν από την δική τους φωνή τις λέξεις ενός ποιητή, την μουσική της παρεξηγημένης ομοιοκαταληξίας. Πόσο θα ήθελα να ήμουν κι εγώ έντεκα ετών, να μπρούσα να μάθω γρήγορα «νεράκι» το ποίημα, να το απαγγέλω με λεπτή φωνή και να έχω τις εικόνες του ελληνικού καλοκαιριού των ονείρων του ποιητή, τις εικόνες του δικού μου ελληνικού καλοκαιριού.

Πάρτε ανάσα και πατήστε τον μπράουζερ σας. Βρήτε το ποίημα.

Βαριέστε; Σας σώζω. Διαβάστε το ολόκληρο: 

ΤΟ ΕΡΗΜΟΝΗΣΙ

Γεια σου Απρίλη γεια σου Μάρτη
και πικρή Σαρακοστή
Βάζω πλώρη και κατάρτι
και γυρεύω ένα νησί
που δε βρίσκεται στο χάρτη

Το κρατάνε στον αέρα
τέσσερα χρυσά πουλιά
Δε γνωρίζεις εκεί πέρα
ούτε κλέφτη ούτε φονιά
ούτε μάνα και πατέρα

Τα λουλούδια μεγαλώνουν
κάθε νύχτα τρεις οργιές
Τις ακρογιαλιές ισκιώνουν
και τα δέντρα στις πλαγιές
σαν καβούρια σκαρφαλώνουν

Μες στης ερημιάς τ' αγέρι
όλ' αγιάζουνε μεμιάς
Πιάνεις του Θεού το χέρι
και στα κύματα ακουμπάς
σαν αγριοπεριστέρι

Γεια σας έχτρες γεια σας μίση
και γινάτι καθενός
Άμα βρεις το ερημονήσι
όλα τ' άλλα είναι καπνός
Μια φορά να το 'χεις ζήσει.

Η αποστήθιση είναι απορριπτέα απ’ό,τι ξέρω στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Θεωρείται αναχρονιστική, στείρα, αναίτια κουραστική για ένα ανήλικο. Η ποίηση πρέπει μεν να διαβάζεται αλλά να μην αποστηθίζεται. Η μνήμη να κρατά μόνον την γενική εικόνα, το νόημα του ποιήματος και όχι την χαλύβδινη σειρά των λέξεων.

Όμως, ποιόν στίχο μπορείς ν’αλλάξεις από το ποίημα αυτό; Ποια λέξη ν’αλλάξεις;

Η πολιτική της απαγόρευσης της αποστήθισης  διώχνει την λέξη σαν μύγα πάνω στο ιδρωμένο μέτωπό της.

Εμένα δεν μ’ενοχλούν σαν μύγα, με βαραίνουν σαν σίδερο οι λέξεις οι γραπτές. Δεν έχω τα μπράτσα να σηκώσω, να πετάξω στα σκουπίδια μια λέξη, να σμιλεύσω μία λέξη, να ταιριάξω ένα ζευγάρι λέξεων, δεν έχω πολλές φορές ούτε την καρδιά να θαυμάσω μια ασήκωτη παρέα λέξεων.

Γνωρίζοντας την κατάστασή μου ως μη-ποιητή, θεωρώ ότι η αποστήθιση είναι ο μόνος δρόμος σεβασμού στην τιτάνια εργασία της οικοδόμησης ενός ποίηματος. Οι λέξεις είναι οι φλέβες του κειμένου, η παραμικρή μετακίνηση ή παράλειψή τους αρρωσταίνει, αν δεν σκοτώνει το ζωντανό ποίημα.

Το βάρος της λέξης με υποχρεώνει να πω εύγε στην δασκάλα. Με οδηγεί να πιστεύω -όπως ίσως αυτή- ότι τα εντεκάχρονα παιδιά μας πρέπει να καταλάβουν ότι η συντροφιά και η ασφάλεια δεν έχουν ανάγκη τις εύκολες χαδιάρικες αλλαγές και τις ελαφρές παρεμβάσεις. Αντίθετα πρέπει να μάθουν ότι ότι η συντροφιά και η ασφάλεια χτίζονται πάνω στην υπομονή, την επανάληψη και την χαρά της μοναξιάς. Δηλαδή πάρα πολύ δύσκολα. Όπως η διαλογή και η συναρμολόγηση των λέξεων των ποιητών. Και να μάθουν-να μάθουμε κι εμείς μαζί τους- ότι ούτε τα ποιήματα, ούτε οι παρέες, ούτε οι αγάπες μπορούν ν’αλλάζουν εύκολα επειδή κουραζόμαστε να αποστηθίζουμε, επειδή κουραζόμαστε να θυμόμαστε.

*Ο Φώτης Α. Καραγιαννόπουλος είναι Δικηγόρος, Πρόεδρος του Διεθνούς Φεστιβάλ Μουσικής Κυκλάδων